درباره آب اکسیژنه چه می دانیم؟
آب اکسیژنه یا پراکسید هیدروژن ترکیبی است که در شکل های گوناگون در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می گیرد. ترکیباتی که در این ماده حضور دارند، موجب بالا رفتن سرعت فرآیند های صنعتی می شوند. معمولا در صنایع مختلف از این ماده شیمیایی برای سفید کردن محصولات مختلف به کار گرفته می شود. خوب است بدانید، این ماده نام آشنا که حتی در خانه ها نیز یافت می شود، از دو مولکول اکسیژن و هیدروژن ساخته شده است. این سیال شیمیایی مایعی تثبیت‌کننده به شمار می‌رود. از همین رو باید حتما داخل بطری های مات و تیره نگهداری شود چرا که این ترکیب هرگز با نور سازگاری نداشته و مجاورت این ماده با نور می‌تواند خطرناک باشد. پراکسید هیدروژن که در سال 1918 برای اولین بار به وسیله تنارد شناسایی شد، با ساختار ساده‌ای که دارد، بسیاری از صنایع را به خود وابسته کرده است. کاربردهای گوناگون و وسیع این ماده شیمیایی، حیرت انگیز است و حذف آن باعث سخت‌تر شدن زندگی انسان امروزی می‌شود.
آب اکسیژنه، هر چند که به عنوان یک ماده غیر آتش زا شناخته می شود، اما می تواند در کنار اکسید کننده های قدرتمند قرار گیرد. این ماده در صورتی که با مواد آلی مجاورت داشته و در تماس باشد، موجب آتش گرفتن به صورت خود به خودی می شود. هیدروژن پراکسید را به صورت محلول آبی تولید و در شکل های تجاری در غلظت های بین سه تا نود و هشت درصد ارائه می کنند.
ویژگی های آب اکسیژنه چیست ؟
آب اکسیژنه در موقعیت هایی خاص می تواند تغییر ماهیت بدهد. اگر این این ماده را در معرض تابش نور خورشید قرار بدهیم، به آب و اکسیژن تغییر حالت می دهد. در محیط هایی که اسیدی هستند، جداسازی این ترکیبات بسیار کند صورت می گیرد. اگر این ماده را به محیط قلیایی ببریم، فرایند جداسازی این ترکیب با سرعت بیشتری انجام می شود. گرما نیز چنین تاثیری بر روی پراکسید هیدروژن داشته و می تواند باعث واکنش نشان دادن این ترکیب شود. از همین رو، تولید کنندگان، به مصرف کنندگان این محصول توصیه می کنند تا این ماده را در محیط های تاریک و دور از گرما ذخیره و انبار کنند. یکی از ویژگی های دیگر پراکسید هیدروژن تجزیه شدن و تبدیل آن به آب است.
این اتفاق زمانی رخ می دهد که آب اکسیژنه را در طولانی مدت در انبار نگه دارند. بعضی از اجسام نیز روی پراکسید هیدروژن تاثیر گذاشته و می‌توانند آن را تخریب نمایند به عنوان مثال؛ چنانچه به این مایع، کمی ترکیبات تثبیت کننده نظیر اسید فسفریک، اسید بنزوئیک و اوره و... اضافه کنند، ساختار آن مورد حمله قرار می گیرد. خوب است بدانید، اثرات میکروب کشی، از بین بردن بو و سفید کنندگی این ماده به اثبات رسیده و سالهاست که صاحبان صنایع از همین ویژگی ها در تولیدات محصولات خود استفاده می کنند.
کاربرد آب اکسیژنه
کاربرد آب اکسیژنه بسیار وسیع بوده و بسیاری از صنایع را به خود وابسته نموده است. چنانچه این ماده در غلظت بالایی مورد استفاده قرار گیرد، می توان از آن به عنوان سفید کننده البسه و منسوجات استفاده کرد. شاید تعجب کنید اگر بگوییم، پراکسید هیدروژن حتی می تواند در بخشی از سوخت موشک نیز حضور داشته باشد. با این همه، این ماده در خانه ها بسیار مورد استفاده خانم های خانه دار قرار می گیرد. در هر خانه‌ای می توان وایتکس را دید که برای از بین بردن لکه های سرسخت و سمج استفاده می شود. تمیز کردن سرویس های بهداشتی و پاکیزه نگه داشتن ماشین های ظرفشویی از دیگر کاربردهای خانگی پراکسید هیدروژن می باشد . با این همه صنایعی چون نساجی، کاغذ سازی، کارخانه هایی که با پنبه یا پشم سروکار دارند، از این مایع استفاده می کنند.
یکی دیگر از کاربردهای آب اکسیژنه در پرورش قارچ است. حتی می‌توان از این ماده در سفید کردن روغن‌های گیاهی و حیوانی استفاده کرد. رد پای این محصول تا شبکه بهداشت نیز می‌رسد. از پراکسید هیدروژن می‌توان در ساخت دهان شویه کمک گرفت. این ماده می‌تواند میکروب‌های دهان را کشته و دندان‌ها را سفیدتر کند. بر اساس اسناد و مدارکی که مراکز کنترل بیماری‌ها ارائه داده‌اند، پراکسید هیدروژن می‌تواند نابود کننده مخمرها، قارچ ها، ویروس و باکتری‌ها باشد. پوست و ناخن نیز از این ماده شیمیایی بی‌نصیب نمانده است. در محصولات مراقبتی و بهداشتی از این مایع در میزان کم - سه درصد- استفاده می‌کنند. خمیر دندان‌ها نیز برای تمیزی و سفید کردن دندان ها به این محصول وابسته هستند. در بیمارستان ها نبودن پراکسید هیدروژن یعنی فاجعه، چراکه بدون این ماده نمی توان زخم های عفونی را ضدعفونی کرد. میکروب کشی و حذف مواد آلی و معدنی استخرها نیز یکی دیگر از کاربردهای متنوع این محصول است.
مزایا و معایب پراکسید هیدروژن
در ادامه به مزایا و معایب آب اکسیژنه می پردازیم. خوب است توجه داشته باشید، پراکسید هیدروژن با همه کاربردهای مفید و متنوعی که دارد می تواند گاه خطرناک نیز باشد. مصرف کننده ها تنها زمانی می توانند از این محصول استفاده کنند که غلظت این مایع به سه درصد رسیده باشد. به صورت ضمنی و در متن بالا به مزایای بی شمار این ماده شیمیایی اشاره کردیم. اثر گذاری فوق العاده، پتانسیل بسیار عالی اکسیداتیو، عاری بودن از هر گونه آلودگی، استفاده آسان از دیگر مزایای این ماده شیمیایی است. در ادامه به معایب و مضرات این ماده می پردازیم. خوب است بدانید، پراکسید هیدروژن از جهت ساختاری جزء مواد خطرناک به شمار می رود. در واقع این مایع، ماده ای سمی است که می تواند باعث اکسید شدن پروتئین ها، آسیب زدن به غشاء لیپیدی سلول ها و دی ان آ شود. خوشبختانه غلظت پایین ماده هیچ خطری نداشته و می تواند در اختیار عموم قرار گیرد.
آب اکسیژنه ، در صورت مصرف نادرست، می تواند موجب خارش پوست و آسیب به پوست شود. سوختگی یکی دیگر از معایب این محصول است که اگر کاربران در محیط های صنعتی مراقب نباشند، سوزش و ایجاد تاول روی پوست و بافت های گلو و ریه حادثه‌ای حتمی خواهد بود. چنانچه این ماده سمی خورده شود، گازی در بدن تولید می شود که می تواند به شدت به بافت های داخلی آسیب وارد کند. هیچ وقت پراکسید هیدروژن را با سرکه مخلوط نکنید، زیرا باعث تولید ماده ای به نام اسید پراستیک می شود که می تواند بافت گلو، ریه و پوست و چشم را مورد حمله قرار دهد. حتی در مصارف پزشکی نیز از این ماده برای زخم های عمیق استفاده نمی کنند.
انواع مدل های پراکسید هیدروژن
آب اکسیژنه در انواع گوناگون در صنایع مورد استفاده قرار می گیرد. هر کدام از این انواع دارای کاربردها و ویژگی های قابل توجه و منحصر به فردی است. پراکسید هیدروژن می تواند صنعتی باشد. نوع صنعتی آن بیشترین کاربرد را دارا است. این ماده در حوزه های صنعتی دارای غلظت های سی و پنج و پنجاه درصد بوده و در بازارهای داخلی قابل تهیه است. خوب است بدانید، طبق دستور صادره از سوی سازمان بهداشت، از این ماده در صنایع غذایی استفاده نمی شود. دلیل این امر، حضور فلزات سنگین در ترکیبات آن است. پراکسید هیدروژن آزمایشگاهی نیز از انواع مختلف این ماده است. همانطور که از نام آن بر می آید، این مایع را تنها در آزمایشگاه و برای پروژه های تحقیقاتی و علمی استفاده می کنند. این ترکیب نیز دارای خلوص و عیار بالایی است و غلظت آن بالا گزارش شده است.
فرایند تولید پراکسید هیدروژن
گرید دیگری که می توان برای آب اکسیژنه در نظر گرفت، نوع آرایشی آن است. پراکسید هیدروژن وقتی با غلظت سه تا دوازده درصد تولید شود، می تواند به عنوان سفید کننده در محصولات آرایشی مورد استفاده قرار گیرد. از این مایع می توان حتی در محصولات مراقبت از مو نیز استفاده کرد. این ماده می تواند موجب تقویت ساقه مو شود. اکسیدان ها نیز از این مایع شیمیایی پرکاربرد سهم دارند. گرید دارویی آن نیز یکی دیگر از انواع پراکسید هیدروژن می باشد. در حوزه داروسازی از این ماده در غلظت سه درصد استفاده می کنند. بیشتر مصرف این محلول برای ضدعفونی کردن زخم های سطحی است. چنانچه پراکسید هیدروژن را با آب دیونیزه ترکیب کنند، می توان برای ضدعفونی کردن سطوح از آن کمک گرفت. این محلول در زمان شیوع بیماری کرونا بسیار مورد استفاده بیمارستان ها، مراکز درمانی و حتی منازل و ... قرار گرفت.