جوش شیرین یا کربنات بیسدیم که نام علمی آن سدیم بیکربنات (NaHCO₃) است، یک ترکیب شیمیایی سفیدرنگ، بیبو و کریستالی است که بهطور گسترده در خانه، صنعت و آشپزی استفاده میشود. در واقع، “کربنات بیسدیم” همان “بیکربنات سدیم” است که در زبان عامیانه به آن جوش شیرین گفته میشود.
ترکیب و ویژگیها:
فرمول شیمیایی: NaHCO₃
شکل ظاهری: پودر سفید با دانههای ریز
طعم: کمی قلیایی و شور
واکنشپذیری: با اسیدها (مثل سرکه یا آبلیمو) واکنش داده و دیاکسید کربن (CO₂) آزاد میکند — همین واکنش باعث ایجاد کف و حباب در خمیر کیک میشود.
🍰 کاربردهای خانگی:
در آشپزی و شیرینیپزی:
به عنوان عامل پفدهنده (leavening agent) در کیک و نان؛ وقتی حرارت یا اسید به آن برسد، گاز CO₂ آزاد میکند و باعث نرم و پفدار شدن خمیر میشود.
برای نظافت:
پاک کردن چربی و لکهها
خنثی کردن بوهای نامطبوع (مثلاً در یخچال یا کفش)
بهداشت فردی:
سفید کردن دندانها (در حد کم و گاهبهگاه)
تهیه ماسک صورت ملایم برای پوستهای چرب
به عنوان ضد بو برای زیر بغل (در ترکیب با نشاسته یا نارگیل)
🧫 کاربردهای صنعتی و پزشکی:
در داروسازی: برای کاهش اسیدیته معده (ضداسید معده)
در صنایع غذایی: تثبیتکننده و تنظیمکننده pH
در تصفیه آب، آتشنشانی و صنایع شوینده
⚠️ نکات مهم:
مصرف زیاد آن (خوراکی) ممکن است باعث اختلال در تعادل اسیدی بدن شود.
بر روی پوست حساس یا زخم باز نباید مستقیم استفاده شود.
در محیط خشک و دور از رطوبت نگهداری شود، چون در برابر رطوبت تمایل دارد به کربنات سدیم تبدیل شود.